“คนญี่ปุ่นชาตินิยม” ผู้เขียนเคยได้ยินคำกล่าวนี้ ตั้งแต่สมัยเป็นเด็ก ตอนนั้นก็ได้แต่ฟัง แต่ไม่เข้าใจความหมายจริงๆนัก
คำว่าชาตินิยมที่ถูกพูดถึง ทำให้นึกถึงภาพผู้ชายญี่ปุ่นในชุดทหารญี่ปุ่นสีกากีเข้มแบบในเรื่อง โกโบริ
แบบนี้หรือเปล่าที่ทำให้ถูกกล่าวขานว่า คนญี่ปุ่นรักชาติ ชาตินิยม
จนเมื่อโตขึ้น ผู้เขียนเองได้มีโอกาสใกล้ชิดกับคนญี่ปุ่นทั้งในแง่ของการทำงาน และส่วนตัวและตอนนี้ปักหลักอาศัยอยู่ในประเทศญี่ปุ่น
เมื่อพิจารณาถึงปัจจัยหลายๆอย่างตลอดหลายปีที่ได้มีโอกาสเรียนรู้วัฒนธรรม รวมถึงความเป็นปัจเจคบุคคล แบบคนญี่ปุ่น แล้วนั้น
คำว่า “ญี่ปุ่นเป็นประเทศที่ชาตินิยม” กลับผุดขึ้นมาดังๆในหัวชาตินิยมอย่างไร คำนี้ อาจมองได้หลากหลายมุมมาก
วันนี้ที่ผู้เขียนกำลังจะเขียนเป็นอีกมุมมองหนึ่ง และเป็นเพียงความเห็นส่วนตัวเท่านั้น
ต้องอธิบายก่อนว่าเพราะอะไรทำให้คนญี่ปุ่นถูกมองว่าชาตินิยม
ในแง่ของภูมิศาสตร์
ประเทศญี่ปุ่นเป็นเกาะโดดเดี่ยว แยกออกจากแผ่นดินทวีปใหญ่
และทั้งเกาะเป็นประเทศๆเดียว ที่มีประวัติศาสตร์ความเป็นมายาวนาน ตั้งแต่ 30,000 ปีก่อน ก็ปรากฎหลักฐานการมีตัวตนอยู่ของมนุษ์ยุคหินบนเกาะแห่งนี้และถ้านับว่า ญี่ปุ่นไม่ใช่ประเทศเกิดใหม่ ประกอบกับการสร้างสมวัฒนธรรมของตนเองมานานนับหลายพันปีที่ผ่านมา
แน่นอนว่า นั่นย่อมทำให้ “ญี่ปุ่นมีความภูมิใจในความเป็นชาติพันธ์ุของตนเอง” อยู่ไม่น้อย
ความเป็นชาวเกาะที่โดดเดี่ยว แผ่นดินแยกออกจากทวีปใหญ่โดยสิ้นเชิง ตั้งแต่เหนือจรดใต้ เป็นประเทศเดียว
ถึงแม้จะมีประเทศที่อยู่ใกล้ที่เรียกว่า ประเทศเพื่อนบ้านได้คือ เกาหลี และ จีน รัสเซีย แต่ก็ไม่มีแผ่นดินติดกันแต่อย่างใด
ก่อนที่ญี่ปุ่นจะเปิดประเทศมากขึ้นเช่นปัจจุบันนี้ คนญี่ปุ่นหลายคน อาจไม่เคยแม้แต่ออกนอกประเทศ (เพราะการคมนาคมวิธีเดียวที่จะติดต่อกับประเทศเพื่อนบ้านได้ นั่นคือ ทางเรือ) ไม่เคยต้องปฏิสัมพันธ์กับคนต่างชาติ
การแลกเปลี่ยนปฏิสัมพันธ์ทางวัฒนธรรมเพิ่งจะเกิดขึ้นจริงๆ ไม่นานหลังจากสงครามโลกจบ
นั่นทำให้คนญี่ปุ่นอาจไม่รู้จักวัฒนธรรมต่างชาติมากเท่ากับวัฒนธรรมตนเอง ไม่รู้ว่าควรจะปฏิบัติหรือมีปฏิสัมพันธ์กับต่างชาติอย่างไร
ถึงแม้ในยุคหลัง ระบบการศึกษาขั้นพื้นฐาน คนญี่ปุ่นเรียนรู้ภาษาอังกฤษในโรงเรียนและมีระดับพื้นฐานไวยากรณ์ภาษาอังกฤษค่อนข้างดี แต่การนำไปใช้นั้นจริงๆ กลับค่อนข้างติดๆขัดๆ
ความไม่คุ้นเคยกับชาวต่างชาติ
เพราะความไม่คุ้นเคยในการสื่อสารภาษาต่างประเทศกับคนต่างชาติ คนญี่ปุ่นหลายคนจึงเลือกที่จะใช้แต่ภาษาญี่ปุ่นแม้ต้องพูดคุยกับคนต่างชาติก็ตาม
ตัวอย่างที่ผู้เขียนเห็นชัดเจนตัวอย่างหนึ่ง หากดารานักร้องต่างประเทศที่ต้องการมาสร้างชื่อเสียงในประเทศญี่ปุ่น
ส่วนใหญ่จะต้องเรียนภาษาญี่ปุ่น และหรือ สื่อสารภาษาญี่ปุ่นได้ในระดับหนึ่ง เพื่อเป็นการปูพื้นฐานในการมามีชื่อเสียงที่ญี่ปุ่น
นี่ยังไม่รวมถึง การแปลและขับร้องเนื้อเพลงในเวอร์ชั่นภาษาญี่ปุ่นอีก
ถ้ามองแค่ในเรื่องการยึดถือการใช้ภาษาตนเองอย่างยึดมั่น ทำให้มองได้ว่า นี่เป็นความชาตินิยมในรูปแบบหนึ่ง
แต่หากมองในเบื้องลึกลงไปอย่างที่อธิบายข้างต้น ไม่ใช่ว่าคนญี่ปุ่นรักภาษาของตนเอง จนไม่อยากสื่อสารภาษาอื่นกับคนต่างชาติ
แต่คนญี่ปุ่นหลายคน ยังกล้าๆกลัวๆ กับการสื่อสารภาษาต่างประเทศ เพราะความที่อยู่เป็นเกาะที่มีแต่ชนชาติเดียวมาตั้งแต่สมัยอดีตกาล
และเมื่อได้เข้าใจธรรมชาติในมุมนี้แล้ว เราจะตัดสินว่า คนญี่ปุ่นชาตินิยมได้หรือไม่นั้น ผู้เขียนก็ยังไม่ปักใจได้เต็มที่นัก
เพราะไม่ว่าอย่างไรก็ตามแต่ มนุษย์ทุกชาติทุกภาษา ก็ย่อมรักประเทศของตน รักแก่นแท้ รากเง้าที่ทำให้เกิดความเป็นตัวตนของตนเองแน่นอนที่สุด เราทุกคนรักภาษา วัฒนธรรม และชาติของตนเอง อย่างไม่มีข้อกังขา
แต่ใครจะรู้ดีว่า ใครคนไหน หรือประเทศใด ชาตินิยมนั้น ย่อมไม่มีใครรู้ดีเท่าเจ้าตัวเอง
ขอบคุณ ข้อมูลอ้างอิง
Leave a Reply